Jak już wcześniej pisałam starożytny Egipt był jedną z kolebek cywilizacji, dlatego też rozwijały się tutaj różne gałęzie nauki, w tym m.in. prawo. Jako, że starożytny Egipt był rozbudowanym państwem musiała w nim działać jakaś administracja, bez której popadłby w chaos. Stąd też musiały istnieć jakieś normy wyznaczające codzienne funkcjonowanie. Jednym z najważniejszych aspektów życia starożytnych Egipcjan była również religia, tak więc te dwie dziedziny przenikały się wzajemnie. Zresztą było tak nie tylko w Egipcie, ale w wielu innych społeczeństwach. Najwyższym prawodawcą był oczywiście faraon, który miał nieograniczoną władzę jako wysłannik bogów. Jednak miał on do dyspozycji oczywiście rozbudowany system administracyjny. Na czele wymiaru sprawiedliwości stali sędziowie: nomarchowie - stojący na czele prowincji, czyli można by ich porównać do sędziów sądów powszechnych niższej instancji oraz Wezyrowie, czyli sędziowie Sądu Najwyższego, zwanego Trybunałem Sześciu Izb Sądowych, składającego się z trzydziestu sędziów. Sędziowie często wydawali surowe wyroki w tym oczywiście karę śmierci. Co ciekawe za gwałt na wolnej kobiecie karano obcięciem narzędzia, którym go dokonano (wiadomo o co chodzi), a za przekupstwo obcięciem nosa. W starożytnym Egipcie istniały również formacje na kształt dzisiejszej policji, chociaż tę funkcję pełniło głównie wojsko. Źródłem prawa była także tzw. Księga Umarłych. Był to zbiór tekstów o charakterze magicznym, zawierającym święte teksty i modlitwy, które miały wspomóc zmarłego w dostaniu się do raju. Jej pierwsze wersje pojawiły się już na przełomie XVI - XV wieku p.n.e. Pierwszy raz Księgą Umarłych nazwał ją niemiecki archeolog Karl Richard Lepsius w 1842 r. Dla starożytnych Egipcjan była "Księgą wyjścia w ciągu dnia". Jak już wspominałam religia była centrum życia w Egipcie, dlatego też księga religijna była źródłem prawa, które było święte i niepodważalne. Jako, że człowiek aby dostać się do raju musiał przejść sąd Ozyrysa, ważne było aby swoje życie doczesne przeżył jak najlepiej, ponieważ był z tego rozliczany. Jego serce było ważone przez Anubisa wraz z piórem jako przeciwwagą, które symbolizowało boginię Ma'at, czyli sprawiedliwość. W Księdze Umarłych jest też rodzaj spowiedzi, którą musiał wyrecytować zmarły - jest tam m.in. zdanie o nieczynieniu zła wobec bliźniego. Dlatego też wygląda na to, że starożytnych Egipcjan obowiązywało raczej surowe prawo, choć jak wiadomo zawsze znajdzie się ktoś, dla kogo wizja wiecznego potępienia nie będzie wystarczająco straszna.
Starożytny Egipt fascynował i nadal fascynuje wielu pisarzy m.in. kryminałów, a wśród nich była oczywiście Agatha Christie. Jej drugi mąż Max Mallowan był archeologiem specjalizującym się w badaniach Bliskiego Wschodu, dlatego też żona towarzyszyła mu w częstych podróżach i mogła poznać tamtejsze kraje. Miało to oczywiście odzwierciedlenie w jej twórczości. Jej fascynację starożytnym Egiptem pokazuje sztuka "Echnaton", którą napisała w 1937 r. Jednak została opublikowana dopiero w 1973 r., ponieważ wcześniej została uznana za zbyt drogą w realizacji. Sztuka opisuje starania faraona Echnatona do wprowadzenia religii monoteistycznej opierającej się na kulcie boga Atona, co doprowadza go do zguby. Jak jednak wiadomo Agatha Christie była oczywiście autorką kryminałów, więc i tutaj przejawiała się jej fascynacja. Chodzi o książkę "Zakończeniem jest śmierć", w której pisarka przenosi nas w czasy około roku 2000 p.n.e. do starożytnych Teb, gdzie dochodzi do zagadkowych morderstw. Młoda wdowa Renisenb po tragicznej śmierci męża wraz z córką wraca do domu swojego ojca Imhotepa, który jest egipskim kapłanem. Na pozór wszystko jest takie samo jak w momencie kiedy Renisenb opuszczała dom, aby wyjść za mąż - jej bracia kłócą się o zarządzanie majątkiem ojca, ich żony o sprawy codzienne, a temu wszystkiemu przygląda się cyniczna babka Esa, rozważny zarządca Hori i wścibska przyjaciółka rodziny Henet. Mimo konfliktów życie w domu Imhotepa toczy się w harmonii. Niestety do czasu - pewnego razu Imhotep przywozi z jednej z podróży nową konkubinę, młodą i powabną Nofret. Od tej pory szczęście rodziny zostaje zburzone - dziewczyna sprytnie manipuluje podstarzałym kapłanem, knuje intrygi i chce wszystkich skłócić. Praktycznie każdy w rodzinie jej nienawidzi i chciałby się jej pozbyć, dlatego też wybucha nie lada panika kiedy pewnego dnia Nofret zostaje odnaleziona martwa.
Z pozoru wygląda to na wypadek, jednak Renisenb podejrzewa, że mogło to być morderstwo. Jednak jak odkryć mordercę skoro praktycznie każdy w rodzinie miał motyw i sposobność? Atmosfera zagęszcza się kiedy dochodzi do kolejnych zbrodni, wygląda bowiem na to, że chodziło nie tylko o młodą konkubinę. Czyżby nad rodziną ciążyło jakieś fatum lub jest to zemsta zza grobu? A może zło jest o wiele bliżej niż przypuszczają? Jest to bardzo nietypowy kryminał, ponieważ akcja nie dzieje się współcześnie, tylko w starożytnym Egipcie. Dlatego też ta książka jest wyjątkowa - atmosfera jest zupełnie inna niż w typowym kryminale. Uważam, że autorka w znakomity sposób oddała klimat tamtych czasów. Dla jednych może to być wada, ponieważ powieść może się wydawać przez to trudniejsza w odbiorze, ja jednak uważam że jest to bardzo ciekawy zabieg i mnie naprawdę wciągnęła. Jest rzeczą naprawdę interesującą przenieść się duchem w przeszłość i poczytać o zbrodni, która tak naprawdę mogłaby być współczesna - ludźmi od wieków targały takie same namiętności i choć czasy się zmieniły, to natura ludzka niekoniecznie. Intryga jest naprawdę ciekawa i budzi dreszczyk emocji - dzięki temu, że akcja dzieje się w Tebach przed naszą erą, to łatwiej jest uwierzyć w klątwy i zemstę zza grobu. Zakończenie też jest bardzo satysfakcjonujące i chociaż dzieje się w starożytnym Egipcie, to jest bardzo w stylu Christie, co ja osobiście uwielbiam. Serdecznie polecam nie tylko fanom Królowej Kryminałów i miłośnikom starożytności, ponieważ naprawdę warto.
Współczesnym pisarzem, który pisze kryminały o starożytnym Egipcie jest Christian Jacq. Jest on urodzonym w 1947 r. francuskim egiptologiem, który ma bardzo bogaty dorobek naukowy, ale zajmuje się też beletrystyką. Jacq jest autorem kilku serii o starożytnym Egipcie m.in. cyklem Śledztwa księcia Setny. Pierwszy tom zatytułowany "Przeklęty grobowiec" opowiada historię Setny, młodszego syna faraona Ramzesa Wielkiego. Setna w przeciwieństwie do swojego starszego brata Ramesu, który jest wojskowym, chce wieść spokojny żywot i zostać skrybą oraz kapłanem. Mimo, iż Egipt za czasów Ramzesa jest krajem dobrobytu, zawsze znajdzie się ktoś, kto dla własnych celów chce naruszyć spokój i harmonię. Dlatego też dochodzi do zuchwałej kradzieży - z przeklętego grobowca znika dzban Ozyrysa, w którym zamknięto największą tajemnicę istnienia. Ten kto będzie w stanie posiąść tę moc, zyska władzę nad życiem i śmiercią.
W sprawę zostaje wmieszany książę Setna, który wraz ze swoją ukochaną, uzdrowicielką Sekhet, pragnie zapobiec katastrofie. Jednak nie spodziewa się, że zło z którym przyjdzie mu walczyć jest bardzo blisko niego. Jest to ciekawa książka, bardziej powieść sensacyjna niż kryminał. Sama historia jest interesująca, ale myślę że najciekawsze jest przestawienie detali życia codziennego w starożytnym Egipcie - tutaj wprawdzie z perspektywy wyższych warstw społecznych, ale jednak jest to naprawdę szczegółowe. Poza tym Jacq jest z wykształcenia egiptologiem, więc myślę że pomijając wątki sensacyjne, historia jest dosyć realistyczna. Jako, że jest to pierwsza część mamy dopiero zalążek rozwijającej się historii i postacie są dosyć oględnie przedstawione. Mimo to zdążyłam już kogoś polubić (Setnę) i znielubić (jego próżnego brata). Nie jest to może jakaś ambitna intryga, ale z chęcią sięgnę po kolejne części, gdyż ma ona duży potencjał.
Kolejna seria Christiana Jacqa, która jest warta uwagi to "Trylogia egipski sędzia". Pierwsza część zatytułowana jest "Zamordowana piramida". Bohaterem powieści jest sędzia Pazer, który mimo swojego młodego wieku zdążył już zyskać sobie szacunek jako człowiek sprawiedliwy, dociekliwy i nieprzekupny. Kiedy dostaje awans udaje się do Memfis, ośrodka handlu i kultury. Mimo, iż jest oszołomiony panującymi tam obyczajami, szybko bierze się do pracy. Przypadkowo trafia na trop spisku - kilku niezidentyfikowanych napastników obrabowało Piramidę w Gizie zabijając przy okazji strażników. Wygląda na to, że ktoś usilnie próbuje tą sprawę zatuszować. Jednak to nie zraża młodego sędziego, który za wszelką cenę chce dotrzeć do prawdy, a pomaga mu w tym przyjaciel Suti oraz uzdrowicielka Neferet. Nie każdemu jednak podoba się dociekliwość młodego sędziego i Pazer szybko naraża się bardzo wpływowym ludziom. Poza tym okazuje się, że kradzież jest tylko wierzchołkiem góry lodowej, a spisek zatacza szersze kręgi. W końcu sam Pazer znajduje się w poważnym niebezpieczeństwie, a jego uczciwość może go wiele kosztować. Ta książka to już trochę bardziej przypomina kryminał niż poprzednia, jednak dalej jest to powieść bardziej przygodowa. Mimo to jest ciekawa i bardziej złożona. Tutaj mamy szerszy opis życia w starożytnym Egipcie, ponieważ poszerza nam się perspektywa. Akcja jest bardziej wartka, a postacie dosyć dobrze rozpisane. Sama intryga jest bardziej skomplikowana i też oczywiście wiele spraw jest niewyjaśnionych, ponieważ jest to pierwsza część. Jest to idealna pozycja dla osób, które znudziły współczesne kryminały i potrzebują jakiejś odskoczni, a dodatkowo lubią klimat gorącego egipskiego piasku.
Kolejnym współczesnym pisarzem fascynującym się starożytnym Egiptem jest Nick Drake, autor serii "Trylogia Egipska". Ja sięgnęłam po drugi tom zatytułowany "Detektyw faraona". Opowiada on o detektywie oddziału Medżaj Rahotepie.
Zostaje on wezwany do makabrycznego zabójstwa - ktoś dokonał rytualnego mordu na kalekim chłopcu. Niedługo potem zostaje zamordowana młoda dziewczyna. Wygląda na to, ze te morderstwa są ze sobą powiązane, a sprawca stosuje jakąś nie do końca zrozumiałą symbolikę. W międzyczasie Rahotep zostaje wezwany do pałacu, bowiem żona faraona Tutanchamona - Anchesenamon obawia się o jego i swoje bezpieczeństwo. Wyjawia Rahotepowi, że młodzi małżonkowie chcą się wyzwolić spod kurateli regenta Aja, który tak naprawdę dzierży władzę. Wydaje się, że lęki królowej nie są przesadzone, ponieważ wkrótce dochodzi do zamachów na faraona. Analizując dowody Rahotep ma wątpliwości czy to aby na pewno Aj stoi za tymi zamachami, ponieważ niedawne morderstwa i ich symbolika nie dają mu spokoju. Czy uda mu się odkryć prawdę i zapobiec tragedii? Jest to kolejna ciekawa książka, w której mamy dość dobrze oddane życie codzienne w starożytnym Egipcie. Fabuła jest bardziej mroczna niż wyżej wymienione pozycje. Mamy rytualne morderstwa, spisek i skrywane sekrety. Książkę czyta się dość dobrze i może akcja oraz zakończenie nie są jakieś powalające, ale jest to dosyć ciekawa pozycja. Myślę, że fanom powieści przygodowych i historycznych z nutką kryminału powinna się spodobać.
Egipt jest naprawdę fascynującym miejscem. Myślę, że ta fascynacja bierze się przede wszystkim z tajemniczości. Do dziś rosną spory i teorie spiskowe m.in. o tym jak powstały piramidy i czy mogą oznaczać coś więcej niż tylko miejsce spoczynku oraz czy starożytne klątwy mogą być prawdziwe. Jest w tym coś naprawdę przyciągającego i myślę, że uczestnictwo w wykopaliskach na tamtym terenie musi być nie lada przygodą. Pamiętam jak na studiach byłam w Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie i jak bardzo podobała mi się tam wystawa dotycząca starożytności, a szczególne wspaniała kolekcja egipska. Mam nadzieję, że kiedyś uda mi się pojechać do Egiptu i zobaczyć to wszystko na własne oczy. Kolejna rzecz do odhaczenia na liście rzeczy do zobaczenia :-) .
Bibliografia:
- "Wymiar sprawiedliwości w starożytnym Egipcie" w : Historykon.pl, https://historykon.pl/wymiar-sprawiedliwosci-w-starozytnym-egipcie/
- Wikipedia
- A.Christie, Zakończeniem jest śmierć, Wydawnictwo Hachette 2002, można kupić na Allegro
- C.Jacq, Śledztwa księcia Setny. Przeklęty grobowiec, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2016, można kupić na Allegro
- C.Jacq, Trylogia Egipski Sędzia, Zamordowana piramida, Oficyna Wydawnicza Prima, Warszawa 1998, można kupić na Allegro
- N.Drake, Detektyw faraona, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2013, można kupić na Allegro
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz